W historii szkoły było wielu nauczycieli historii i wiedzy o społeczeństwie. Przede wszystkim należy wymienić – Eugeniusza Walczaka (1956-1958 i 1985-1994), Janinę Jankowską (1960-1968), Stanisławę Korowajską (1964-2001), Zbigniewa Kawkę (1971-2006), Przemysława Zawadzkiego (1995-1998). Są to tylko ci, którzy uczyli co najmniej kilka lat. Zbyt długa byłaby lista tych z którymi współpracowaliśmy po kilka, kilkanaście miesięcy, więc odsyłam zainteresowanych do rejestru zatrudnionych nauczycieli.

Przez ostatnie dziesięć lat kształt edukacji historycznej i obywatelskiej nadają Dorota Dobiecka-Stańska, Renata Saramonowicz, Artur Ciurlej, Piotr Staniszewski oraz Jacek Saramonowicz (2004- 2010). W tej zwartej grupie przeszliśmy sprawnie (w ramach reformy oświatowej) z liceum czteroletniego do trzyletniego, przetrenowaliśmy nową (od 2005 roku) maturę i zaprawiło nas to na tyle, że zapewne doskonale damy sobie radę z kolejną „nową maturą” – od 2015 roku). Zauważając potrzebę nowoczesnego traktowania treści historycznych nauczyciele przeszli kolejne kursy doskonalące i zdobyli uprawnienia egzaminatorów maturalnych, a obydwie pracownie historyczne wyposażone zostały w sprzęt multimedialny z dostępem do Internetu. Wszechstronne przygotowanie kadry pedagogicznej i nowoczesne pracownie dają komfort pracy nauczycielom i uczniom. Przekłada się to na wyniki nauczania – bardzo dobrze zdawane egzaminy maturalne (historia i wiedza o społeczeństwie), zawsze ze średnią powyżej wskaźników ogólnopolskich, a więc i możliwość studiowania na wybranych uczelniach wyższych, i to co cieszy w codziennej pracy – sukcesy naszych podopiecznych w olimpiadach i konkursach.

Trudno jest wyliczyć wszystkie, postaram się więc pokrótce wskazać najważniejsze: Olimpiada Historyczna – uczniowie systematycznie kwalifikują się do etapu ustnego eliminacji okręgowych (Katarzyna Jędrzejczak, Paweł Jędrzejczak, Agnieszka Mikołajczyk, Dariusz Gruszczyński, Jakub Sobczyk, Dawid Stępczyński, Jakub Czarnecki), Olimpiada Mediewistyczna (wśród uczestników finałów w Czersku znaleźli się: Krystian Jaroszewski, Damian Kucharski, Mateusz Bańcyr, Jakub Jasiaczek), Olimpiada Losy Polaków na Wschodzie po 17 września 1939 r. (Paulina Półtorak była finalistką eliminacji centralnych), Olimpiada Filozoficzna (Bartosz Pietrzak został jej laureatem w roku 2010), Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym (Berenika Bartnik, Tomasz Kołudzki), Olimpiada Wiedzy o Unii Europejskiej, Olimpiada Wiedzy o Prawach Człowieka, Olimpiada „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego.

Nasi uczniowie systematycznie startują również w konkursach tematycznych o zasięgu ogólnopolskim i regionalnym, odnosząc w nich znaczące sukcesy. Wymienię tylko najważniejsze: Konkurs pod patronatem NSZZ Solidarność „Granice zdrady narodowej i państwowej” – wyróżnienie na szczeblu wojewódzkim zdobyły Natalia Matusiak i Berenika Bartnik; Konkurs „Nasz lokalny bohater – patriota narodowy” – trzecie miejsce w województwie; Ogólnopolski Konkurs Historyczny „Rzeczpospolita w dobie Sejmu Wielkiego” – w finale Justyna Kaczmarek; Konkurs „Majowe Dziedzictwo” organizowany przez Stowarzyszenie Inicjatyw Obywatelskich EZG oraz Redakcję Portalu EZG.INFO.PL pod patronatem posła Artura Dunina i Marszałka Województwa Łódzkiego Witolda Stępnia – w roku 2011 trzecie miejsce zajął Michał Misztal, a w 2012 roku pierwsze Jakub Czarnecki, a trzecie Maja Ambroziewicz – jedną z nagród zawsze był wyjazd do Sejmu RP; Konkurs Wiedzy o Powstaniu Styczniowym 1863-1864 – organizowany przez posłów na Sejm RP – zwycięstwo Justyny Pawlak zaowocowało pięciodniowym wyjazdem do Brukseli; Konkurs „Patron znany czy nieznany” odbywający się od 2012 roku z inicjatywy Kutnowskiego Towarzystwa Historycznego – w 2013 roku w edycji poświęconej dr. Antoniemu Troczewskiemu wygrali (w drużynie) Adrianna Kruszyniak i Czarek Grzyb. W roku jubileuszu naszej szkoły to Janowi Kasprowiczowi poświęcony będzie ten konkurs.

Zawsze ciekawe są konkursy podczas szkolnych Dni Historii realizowane w formule 1 z 10, nawiązujące do tematu głównego spotkań np.: „Polacy na frontach II wojny światowej”, „Polacy bez państwa 1795 – 1914”, „Życie i działalność Józefa Piłsudskiego”, „Wielkie religie i kręgi kulturowe świata”, „Polskie sukcesy olimpijskie i piłka nożna – reprezentacji i klubowa”, „Życie i twórczość Jana Kasprowicza”. Przeprowadzane na sali gimnastycznej wzbudzają wiele emocji wśród świetnie przygotowanych uczestników i żywiołowo dopingującej ich publiczności.

Ważną częścią edukacji historycznej i obywatelskiej są bezpośrednie kontakty z ludźmi nauki, kultury i świadkami historii. Współpracujemy z ważnymi instytucjami życia naukowego, jeździmy na spotkania i lekcje muzealne.

Gościli u nas z wykładami pracownicy naukowi: Uniwersytetu Łódzkiego – prof. Paweł Waingertner – „Polskie partie polityczne w XX-leciu międzywojennym”, dr Rafał Kowalczyk „Polacy w kampanii moskiewskiej Napoleona 1812 – 1813”, dr Artur Rosiak „Stosunki polsko-sowieckie w latach 1918-1947”, „Geneza i następstwa Jesieni Narodów” i „Czy Huntington miał rację? – zderzenie cywilizacji – czyli rywalizacja świata islamu z demokratycznym wzorcem zachodnim”; Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu – dr Izabella Smolińska z Pracowni Języka i Kultury Arabskiej „Pozycja kobiet w kulturze islamu”; Instytutu Historii PAN – prof. Marian Marek Drozdowski „Udział polskich elit kulturalnych w budowaniu podstaw niepodległej Rzeczypospolitej”; Instytutu Historii PAN Oddział w Toruniu – dr Tomasz Krzemiński „Różne Polaków drogi do Niepodległej: Roman Dmowski, Zdzisław Lubomirski, Józef Piłsudski, Wincenty Witos”; Biura Edukacji Publicznej IPN w Łodzi – Paweł Kowalski „Naszą nadzieją jest praca” – historia łódzkiego getta 1940 – 1944”, Janusz Wróbel „Między wrogością a współpracą. Polacy – Niemcy – Żydzi w regionie łódzkim 1939 – 1948”, Artur Ossowski „Historia łódzkiego getta w latach 1940 – 1944”, Adam Sitarek „Germanizacja dzieci polskich w okresie drugiej wojny światowej”.

Propagujemy edukację regionalną, stąd spotkania z Prezesem Kutnowskiego Towarzystwa Historycznego Jackiem Saramonowiczem, Wiceprezesem KTH Piotrem Stasiakiem, Prezesem Fundacji Odbudowy Pałacu Saskiego Andrzejem Mariuszem Wieczorkowskim, dyrektor kutnowskiego oddziału Archiwum Państwowego Jolantą Leśniewską, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej Markiem Wójkowskim, dyrektorem Muzeum Regionalnego Grzegorzem Skrzyneckim i historykiem-regionalistą Andrzejem Olewnikiem.

Dbamy również o to, by młodzież mogła rozmawiać ze świadkami historii. Byli u nas kilkukrotnie: pan Józef Stocki – żołnierz 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, pan Józef Leszczyński – członek Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych w Kutnie, pan Józef Macher – oficer AK, pan Zbigniew Krzemiński – poseł na Sejm kontraktowy, pan Tadeusz Woźniak – działacz opozycji w PRL i obecny poseł na Sejm RP, panowie Krzysztof Michalski i Jacek Sikora – działacze młodzieżowego podziemia solidarnościowego w Kutnie.

Łącząc edukację historyczną z obywatelską organizujemy spotkania z władzami miasta i powiatu, radnymi, przedsiębiorcami, przedstawicielami organizacji pozarządowych.

Uczestniczymy w debatach historycznych: organizowanej przez Urząd Miasta Kutno „Ta strona uważa, że Polska jest krajem nietolerancyjnym wobec mniejszości narodowych i cudzoziemców” (2005) – szkołę reprezentował Piotr Stańczyk, który został uznany za najbardziej walecznego uczestnika debaty; organizowanej przez Kuratorium Oświaty w Łodzi „Przestrzeganie praw człowieka” – finał wojewódzki (2009); organizowanej przez Urząd Miasta Kutno „Ta strona uważa, że Polacy są tolerancyjni wobec mniejszości narodowych i cudzoziemców” (2009) – szkołę reprezentował Dariusz Gruszczyński, który został uznany za najlepszego mówcę; organizowanej przez Urząd Miasta Kutno „Ta strona uważa, że Polacy zyskali walcząc u boku Napoleona” (2012) – w finale pokonaliśmy drużynę liceum Dąbrowskiego, a Paulina Magierska otrzymała nagrodę dla najlepszego mówcy.

Sami również organizujemy debaty: „Sparta i Ateny – dwa modele greckich polis. Sąd przed bogiem Zeusem”, „Stanisław August Poniatowski – bohater czy zdrajca”, „Ta strona uważa, że decyzja o wybuchu Powstania Warszawskiego była słuszna”, „Bić się czy nie bić? – polskie powstania narodowe w XIX w.”.

Miejsca, które często odwiedzamy uczestnicząc w lekcjach muzealnych, zajęciach warsztatowych lub oglądając ekspozycje, to przede wszystkim: Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Łazienki Królewskie, Muzeum Pałac w Wilanowie, Pałac Prezydencki, Zamek Królewski, Muzeum Narodowe, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum im. Jerzego Dunin – Borkowskiego w Krośniewicach, Muzeum Zamek w Oporowie, Muzeum w Łęczycy, Muzeum Regionalne w Kutnie, Pałac Saski w Kutnie, Muzeum Bitwy nad Bzurą. Jesteśmy obecni na spotkaniach organizowanych przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną w Kutnie.

Systematycznie współpracujemy z Wydziałem Prawa i Administracji UŁ – klasy humanistyczne i prawno-dziennikarskie próbują swych sił w symulacji rozpraw sądowych kierowanych przez dr. Macieja Mulińskiego, który corocznie prowadzi również w naszej szkole warsztaty z podstaw prawa dla maturzystów.

Uczestniczymy w Społecznych Warsztatach Parlamentarnych „Młodzi w demokracji” organizowanych przez Międzynarodowy Instytut Demokracji, które odbywają się w Sejmie RP i dają możliwość uczestniczenia w dyskusji z parlamentarzystami, ludźmi nauki i kultury.

Jesteśmy częstymi gośćmi Ośrodka „Karta” w Domu Spotkań z Historią w Warszawie, które oferuje ciekawe wystawy i lekcje warsztatowe – Oblicza totalitaryzmów XX w., Życie codzienne w okupowanej Warszawie.

Od 2005 roku współpracujemy z Centrum Edukacji Obywatelskiej realizując projekty: „Młodzi głosują” oraz Sejm Dzieci i Młodzieży. W 2014 roku dwa zespoły z naszej szkoły (Klaudia Mucha i Paulina Woźniak oraz Olga Jóźwiak i Czarek Grzyb) przeprowadziły otwarte debaty, które w rywalizacji z pięćdziesięcioma innymi szkołami w województwie dały im mandaty parlamentarne.

Oczywiście nie może zabraknąć jeszcze jednej formy – wycieczek. Na stałe w rok szkolny wpisują się wyjazdy ilustrujące epoki historyczne do Tumu i Łęczycy, Inowrocławia, Kruszwicy, Nieborowa, Arkadii, Płocka. Ale są też dłuższe wyjazdy historyczno-geograficzne w Góry Świętokrzyskie, klasyczne – Kraków-Oświęcim-Wieliczka, czy zagraniczne „Szlakiem wielokulturowości Rzeczypospolitej przez Podlasie i Suwalszczyznę do Wilna”. Wprowadzamy młodzież w świat mediów organizując wyjazdy do Polskiego Radia, TVP, TVN, kilkukrotnie uczestniczyliśmy w programie Tomasz Lis na żywo.

Trudno jest opisać wszystkie nasze programy, projekty, spotkania, warsztaty, debaty i wyjazdy, ale warto na koniec wspomnieć o szczególnej inicjatywie. Dniach Historii. Projekt realizowany raz lub dwa razy w roku (od 1993) jest oczkiem w głowie wszystkich historyków Kasprowicza. Naszymi działaniami kieruje myśl przewodnia, wynikająca z bieżącej sytuacji, rocznic lub eksponowania historii regionalnej. Organizujemy spotkania, warsztaty, wystawy, konkursy, przygotowujemy prezentacje multimedialne i spektakle słowno-muzyczne. Wychodzimy na filmy tematyczne lub wyjeżdżamy na lekcje muzealne. Wszystko to ma swoją oprawę – jest plakat, fotogazetki, wywiady z osobami zaproszonymi. Częstymi gośćmi są gimnazjaliści z powiatu kutnowskiego, absolwenci i członkowie Stowarzyszenia Przyjaciół i Absolwentów Kasprowicza. Wszystko zamieszczamy na stronie internetowej szkoły oraz w gazecie szkolnej „C@sper”. Ponieważ wyżej pojawiły się już informacje o niektórych przedsięwzięciach związanych z Dniami Historii odwołam się jeszcze tylko do wybranych.

W 2005 powstała wystawa „Solidarni ku demokracji” pokazująca przełomowe wydarzenia w historii Polski od 1956 roku. Okres lat 80-tych zilustrowany został oryginalnymi egzemplarzami nielegalnych gazet, plakatami podziemnej Solidarności, rysunkami z obozów internowania, pamiątkowymi znaczkami i pocztówkami z okresu stanu wojennego. Był też oryginalny powielacz. Przez ponad tydzień odbywały się lekcje dla młodzieży naszej szkoły i grup z kutnowskich gimnazjów.

W 2006 roku braliśmy udział w rekonstrukcji historycznej walk Kampanii Wrześniowej „BZURA 2006” w Brochowie. Wzięło w niej udział 400 pasjonatów, w tym Łukasz Szeroczyński i Tomasz Walczak z naszej szkoły, którzy uczestniczyli już w wielu inscenizacjach historycznych w Polsce. Na co dzień koledzy ze szkolnej ławy, na polu bitwy po przeciwnych stronach. Tomek należał do 28. pułku Strzelców Kaniowskich, Łukasz do Aufsklarung Abteilung 7 der 4 Panzer Divizion. Grupa naszej młodzieży mogła z bliska obserwować działania grup rekonstrukcyjnych, w tym swoich kolegów, kibicować im, choć wynik bitwy już od 75-lat jest przecież znany.

W 2009 roku odbyły się Dni Historii pod nazwą „Jesień Narodów zaczęła się 4 VI 1989 r. w Polsce” z okazji 20. rocznicy wyborów czerwcowych. W murach Liceum spotkaliśmy się z prezydentem miasta Kutno Zbigniewem Burzyńskim, dr. Arturem Rosiakiem z UŁ, posłem sejmu kontraktowego Zbigniewem Kamińskim i posłem na Sejm RP Tadeuszem Woźniakiem. Każdy z nich mówił o niezaprzeczalnie ważnych wydarzeniach, ale z punktu widzenia młodzieży najciekawszym okazało się spotkanie z Krzysztofem Michalskim (absolwent szkoły 1985), zaangażowanym w działalność opozycyjną już w szkole średniej. Lata osiemdziesiąte przestały być dla uczniów prehistorią, tak wyraziście i przejmująco opowiadał o nich prelegent. Jego emocje udzieliły się słuchaczom.

W 2010 roku Dni Historii pod nazwą „Polska a Rosja – prawda, którą musimy nieść dalej” poświęcone były przede wszystkim 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. Specyficzne spotkania, bo planowane już w marcu (MEN ogłosił rok szkolny 2009/2010 Rokiem Historii Najnowszej) odbywały się w okolicznościach tragedii smoleńskiej. Dla naszych uczniów i uczniów gimnazjów przygotowaliśmy warsztaty historyczne „Od Paktu Ribbentrop – Mołotow do kłamstwa katyńskiego”, oparte na materiałach źródłowych dotyczących stosunków polsko-radzieckich w czasie II wojny światowej i kłamstwa katyńskiego po jej zakończeniu. Od 27 maja do 10 czerwca mogliśmy również obejrzeć w budynku Liceum wyjątkową wystawę „Ocaleni z nieludzkiej ziemi. Losy uchodźstwa z ZSRR w latach 1942-1950”. Wystawa wypożyczona została z Instytutu Pamięci Narodowej. Już od marca realizowany był powiatowy konkurs plastyczny i multimedialny „Kiedy myślę Katyń…”, który wzbudził ogromne zainteresowanie. Napłynęło ponad siedemdziesiąt prac od uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. 10 czerwca 2010 odbyło się uroczyste podsumowanie Dni Historii. Przygotowany został program poetycko-muzyczny i rozstrzygnięto konkursy. Szczególnie bogata oprawa tamtych Dni Historii możliwa była dzięki wsparciu, jakie otrzymaliśmy od pana Mieczysława Wośko, prezesa firmy Polfarmex S.A.

W 2011 roku miały miejsce dwa wyjątkowe spotkania. Pierwsze – z pisarzem Markiem Nowakowskim, autorem „Raportu o stanie wojennym”. Odczytane zostały wybrane opowiadania: „Stan wojny”, „Rewizja”, „Wrażliwemu trudno” i „Kanarek”, a następnie pisarz podzielił się swoimi refleksjami, które na długo pozostaną w pamięci słuchaczy ze względu na swą siłę emocjonalną. Drugie – z Tadeuszem Wawrzyńczakiem, działaczem Solidarności, internowanym w stanie wojennym w Mielęcinie. „Zwykłe” życie w czasie tak trudnym, subiektywny, przejmujący obraz codzienności to trwały przekaz, z którym zostawił nas rozmówca.

W 2012 roku mógł być tylko jeden temat – SPORTOWA HISTORIA W PRZEDDZIEŃ EURO 2012 i IGRZYSK OLIMPIJSKICH W LONDYNIE. Aby stworzyć odpowiedni klimat, powstały wystawy poświęcone naszym olimpijskim szansom medalowym w Londynie, historii największych sukcesów polskiej piłki nożnej w latach 80-tych oraz przygotowana została tablica Euro 2012 – uzupełniana systematycznie. Młodzież przygotowała projekt edukacyjny „Od Olimpii do Londynu”. Honorowym gościem był medalista Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Świata w kolarstwie – Mieczysław Nowicki, który podczas spotkania mówił o swoim życiu sportowym, startach na najważniejszych imprezach i ludziach, z którymi się spotkał. Odbył się również konkurs 1 z 10 – „Polskie sukcesy olimpijskie i piłka nożna – reprezentacji i klubowa”. Rywalizacja była iście sportowa, rozemocjonowała zawodników, publiczność i wzbudziła podziw naszego gościa. Szkoła prezentowała się też okazale rozweselona biało-czerwonymi barwami naszych koszulek i szalików.

Ostatnie Dni Historii nawiązywały do czasów, w których żył nasz patron Jan Kasprowicz i 95. rocznicy odzyskania niepodległości. Z Instytutu Historii PAN zaprosiliśmy prof. Mariana Marka Drozdowskiego, który przedstawił udział polskich elit kulturalnych w budowaniu podstaw niepodległej Rzeczypospolitej. Z Instytutu Historii PAN Oddział w Toruniu przyjechał dr Tomasz Krzemiński z wykładem „Różne Polaków drogi do Niepodległej: Roman Dmowski, Zdzisław Lubomirski, Józef Piłsudski, Wincenty Witos”. Natomiast dr Jacek Saramonowicz Prezes KTH mówił o Kutnie u progu niepodległości. Szkolny konkurs wiedzy o patronie udowodnił, że młodzież bardzo wiele wie o swoim patronie i czasach, w których żył (prawie zabrakło pytań).

To tylko niektóre Dni Historii, szkoda że nie można pisać więcej, bo przecież byłoby o czym…

Czy tu więc powinien skończyć się krótki artykuł o edukacji historycznej i obywatelskiej w II Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasprowicza w Kutnie w ostatnim dziesięcioleciu?

Oczywiście, że nie. Przecież nie ma nic o codziennej systematycznej pracy, lekcjach, sprawdzianach, przygotowaniach do matury, kolokwiach, maturach próbnych… No cóż, proza życia. Ale chyba nie o tym chcieliby czytać byli uczniowie, bo to i tak pamiętają. Starałam się utrwalić to, co urozmaicało i wzbogacało normalny proces edukacyjny.

Nie wymieniałam nauczycieli pomysłodawców i wykonawców, nie wymieniałam uczniów pomysłodawców i wykonawców, bo często trudno jest ostatecznie określić kto „rzucił” pomysł, kto wymyślił hasło, kto ostatecznie stworzył (często po burzliwych konsultacjach) plakat, czy gazetkę. Łatwiej byłoby podać nazwiska młodych dziennikarzy przeprowadzających wywiady i relacjonujących wydarzenia. Ale te wszystkie wiadomości można znaleźć na stronie internetowej i w gazecie „C@sper” – polecam.

Na koniec pozwolę sobie na zabranie głosu w imieniu moich kolegów i koleżanek – to, co robiliśmy przez ostatnie dziesięć lat, dało nam satysfakcję. Cieszyliśmy się z sukcesów naszych uczniów, dopingowaliśmy gorąco w konkursach i debatach. Obserwowaliśmy, jak się rozwijają (a my przy nich) i realizują coraz trudniejsze przedsięwzięcia, a tak na co dzień, jak cieszą się, że coś się udało mimo braku czasu, stresu i ogólnego narzekania. To jest właśnie satysfakcja.

Dorota Dobiecka-Stańska